- Kudelczyn

Kudelczyn

4 stycznia 2020

Właściciel tych gruntów, Mikołaj Wąż w chwili ożenku ( około 1450 roku ) swego syna Wojciecha wydzielił mu właśnie grunta zwane Kudełczynem. Wojciech Wąż założył tu wieś i od jej nazwy zwał się niekiedy Kudelskim. Nazwiska Wąż i Kudelski wymiennie występują w źródłach przy Wojciechu. Podobnie podpisywał się syn Wojciecha, Andrzej. Kolejni rycerze używali już nazwiska Kudelski herbu Ślepowron Spis podatkowy z 1580 roku wspomina o miejscowości Kudelczirto i Jakubie oraz Wieczsławie Kudelskim, Stanisławie i Andrzeju synu Jakuba. Jest też ciekawy zapis, że Kudelscy płacili również podatek od „koła wietrznego", oznaczało to zapewne młyn typu wiatrakowego. Było to niezwykle rzadkie urządzenie na ówczesnym Podlasiu i dobrze świadczy o gospodarności Kudelskich. Liczni Kudelscy zostali zapisani w aktach Trybunału Lubelskiego z ostatnich lat XVI wieku, byli to: Wacław, syn Jana, Jan, Marcin, Stanisław, Andrzej, Jakób, Jan, Wojciech, Sebastjan, Paweł, Bartłomiej, Szymon, Paweł, Maciej i Tomasz, 1594 r., Jan, syn Marcina, Jan, syn Jakóba, 1598 roku dziedzice na Kudelczyni. Kudelscy nie należeli do zamożnej i utytułowanej szlachty, lecz kilku z nich doszło do pewnych stanowisk, jak na przykład Aleksander Kudelski - adwokat w sądzie nuncjatury papieskiej (połowa XVII wieku), natomiast Antoni Kudelski został burgrabią drohickim i podpisał się pod elekcją króla Jana III. W pierwszej połowie XVII wieku większość mieszkańców wsi stanowili drobni szlachcice. Między nimi mieszkało kilka chłopskich rodzin, pracujących na polach bogatszych szlachciców. Wśród nich wyróżniał się Maciej Kudelski, jego synem był Samuel Kudelski, który ożenił się z bogatą panną Heleną Wężówną (1649) i wkrótce stał się najbogatszym właścicielem ziemskim w Kudelczynie. Ich synem był Maciej Kudelski (ur. 1654), który jeszcze wyżej podniósł znaczenie swego rodu. Synowie Macieja: Karol i Antoni należeli do majętnych szlachciców, ale ich potomkowie zubożeli. W połowie XVIII wieku na skutek małżeństwa Rozalii Marii Kudelskiej, córki Antoniego z Józefem Joachimem Pieńkowskim, Kudelczyn (większość gruntów wsi) przeszedł na własność Pieńkowskich. Od roku 1804 właścicielem wsi został Antoni Pieńkowski syn Józefa i Rozalii z Kudelskich. Wśród licznych dzieci Antoniego Pieńkowskiego była też Anna, która wyszła za mąż za Krzysztofa Marchockiego i to właśnie Krzysztof i Anna Marchoccy zostali kolejnymi dziedzicami Kudelczyna (od 1810 r.). W tym czasie nadal pewne działy ziemi w Kudelczynie posiadali też dawni właściciele ziemscy - Kudelscy. Wielu Kudelskich zdołało udowodnić swoje prawa szlacheckie w 1804 roku przed urzędem austriackim. W wywodzie szlachectwa czytamy: Łukasz, syn niegdy Antoniego, kupił 1746 r, część Kudelczyna od Rucieńskiego, z żony, Małgorzaty Dmowskiej, synowie jego: Tomasz, ur. 1759 r,, Hjacynt, ur. 1765 r., Ignacy, ur. 1773 r., Piotr, ur. 1778 r. i Krzysztof, ur. 1784 r. (metryki w Rozbicach), wylegitymowali się ze szlachectwa 1804 roku, w Galicji zachodrtiej. W 1827 roku w tej wsi notowano 15 domów i 157 mieszkańców 2 15. Krzysztof Marchocki zmarł w 1830 roku, majątek został podzielony na pięć części, między jego dzieci. Wkrótce rozdrobnione części w Kudelczynie skupił Klemens Marchocki, żonaty z Natalią z Żabickich. W 1852 roku Klemens sprzedał majątek Kudelczyn spółce złożonej z okolicznej szlachty Do głównych udziałowców należeli: Sikorscy, Kudelscy, Paczóscy, Księżopolscy, Rozbicia, Kobylińscy oraz Zabokliccy1. W 1864 roku władze zorganizowały gminę Kudelczyn z siedzibą urzędu w Przywózkach. Opis miejscowości oraz gminy z 1886 roku informuje: Kudelczyn - wieś, powiał sokołowski, gmina Kudelczyn, parafia Rozbity Kamień. (....) obecnie 17 domów, 114 mieszkańców, 500 mórg obszaru. Szkoła gminna. Gmina Kudelczyn ma 4 213 mieszkańców, rozległość 15 284 mórg. Urząd gminny we wsi Przewózki, sąd gminny okręg III w Przeździatce, stacja pocztowa Sokołów. W dniu 1 października 1872 roku zainaugurowała tutaj działalność rosyjska szkoła powszechna. Dnia 9 lipca 1906 roku rozpoczął się strajk w majątku Kudelczyn. Strajkujący domagali się podwyżki do 75 kopiejek dziennie dla mężczyzn i 50 kopiejek dla kobiet. Dodatkowo żądali trzy razy większych działek pod uprawę ziemniaków i dodatkowych płac za różne prace gospodarskie. Kudelczyn w 1921 roku liczył 17 domów i 130 mieszkańców, w tym 5 prawosławnych. Do 1954 roku istniała gmina Kudelczyn W archiwum w Siedlcach zachowały się materiały archiwalne gminy z lat 1890. W czasie wojny dowódcą placówki AK w gminie Kudelczyn (siedziba w Przywózkach) był por. rez. Józef Romanowski „Reduta", będący jednocześnie sekretarzem gminy Kudelczyn . Po jego śmierci drużyna z gminy Kudelczyn przeszła organizacyjnie do plutonu z gminy Grochów. W jej składzie działali między innymi Franciszek Pliszka „Marynarz (zastępca dowódcy) z Rozbitego Kamienia i Kosieradzki z wsi Przywózki. Doszło tu do akcji partyzanckiej, w dniu 17 maja 1943 roku oddziały AK dokonały rekwizycji pieniędzy w miejscowej Spółdzielni Rolniczej na cele podziemia9. Warto wspomnieć, że w końcu wojny struktury państwa podziemnego w gminie Grochów były bardzo rozwinięte i skończyło się to aresztowaniami i represjami wobec członków AK ze strony komunistów. Dotknęło to również żołnierzy dawnej gminy Kudelczyn, którzy wchodzili w skład plutonu Grochów.